Daye Makina Şirket Müdürü Mehmet Tuncer; makina - hareket kontrolünde kaçınılması gereken beş yaygın yanlışı açıklayarak; düşük maliyetli otomasyon çözümleri için önemli ipuçları verdi..

Düşük maliyetli otomasyon kavramına Türk sanayicisinin yaklaşımı ne yönde? Neden? Maliyet kavramına iki grup açısından bakmak açıklamaların yerine oturmasına yardımcı olacaktır.  Birinci grupta; son kullanıcılar, tamir-bakım ekipleri,  ikinci grupta; makina üreticileri, integratörler, tedarikçiler bulunmaktadır. Birinci grubun işletme maliyeti düşük tutulmuş ürünlerle üretim dışındaki kayıpları ve tamir-bakım harcamalarından tasarruf ederek çalışmayı arzularını görüyoruz. İkinci gruptaki tasarımcıların kâra ilişkin politikalarını iyileştirmek için bünyesinde ileri teknolojiler bulunduran fonksiyonel otomasyon elemanlarından ihtiyacı kadarına para ödeyip satın almak istediklerini biliyoruz.

Düşük maliyetli otomasyona dönük çözümlerin ve partnerlerin seçiminde nelere dikkat edilmeli. Seçim ve uygulama aşamasında sıklıkla yapılan hatalar nelerdir?
Hem bitmiş makina ve teçhizat hem de bunların donatıldığı otomasyon elemanlarının halen birçoğu yurtdışından ithal edilmektedir. ABD ve Almanya’daki işgücü verimliliğinin Türkiye’den daha iyi bir görünüm arzettiği her zaman dile getirilir.  Endüstrileşmiş ülkelerle aynı sermaye mallarını, aynı aksam ve parçaları üretimde kullanmamıza, otomatize edilmiş süreçlere rağmen makina performansında da işgücü verimliği ile benzer sonuçlarla karşı karşıya kaldığımız,  aynı performans çıktılarını getirmekte zorlandığımız görülmektedir.

Endüstriyel ürünler maliyet bakımından rekabet edilebilir avantajlara sahip olabilir. Ancak genel duruma baktığımızda bunun her firmada, her sektörde aynı olmadığını görebiliyoruz. Türkiye’nin dünya pazarlarında varlığını devam ettirebilmesi, etkinliğini artırabilmesinin bir yolu da dünya standartlarındaki ürünlerin üretim hattına alınmasından geçmektedir.
Bu saptamadan sonra bütün sorunları bir çırpıda çözecek öneriler getirmek yerine tecrübelerimiz ışığında ilgi alanımız; endüstriyel otomasyonun makina -  hareket kontrol segmentinden somut örnekler ortaya koymaya çalışalım. Her iş sahibi seçiminin doğruluğu konusunda geçerli sebepleri olduğunu düşünür. Aşağıdaki liste her ne kadar hepsini ihtiva etmese de kaçınılması gereken beş yaygın yanlış anlamayı teşhis edip; bertaraf etme adına alınacak tedbirleri tasvir eder. Dilediği ürünü seçim ve tercih hakkının, bunlarla ilgili son sözün her şekil ve şartta kullanıcıya ait olduğuna inanan bir organizasyon olarak bunları dile getirmekle tedarik alternatifleri olabileceğini ortaya koymak istedik.

Makina - Hareket Kontrolünde uzak durulacak beş yanlış;
1. Uygulamadaki ihtiyaçların açık ve net olarak ferasetle kavranmamış olması
Üzerinde çalıştığı yarı iletken levhaları muayene ve tamir etmek için sistem geliştiren müşteri 50 nm (nanometre) doğrulukta çalışacak bir tabla talep etti. Bu ince doğruluktaki tablalar genelde çok pahalı yatırım maliyeti gerektiriyordu. Aslında bu uygulamanın öncelikli ihtiyacı ya da kilit performansı doğruluktan ziyade tekrar edilebilirlik idi. Doğruluğun önem derecesi de 50 değil 100 nm olarak göz önüne alınabilirdi. Bu zarif fakat çok önemli ayırt etme becerisi daha başlangıçta ona hatırı sayılır miktarda bir para tasarrufu sağladı.

Buradan bir ders çıkarmak gerekirse; ürün spesifikasyonlarının arkasındaki izahları araştırmalı ve muhtemel tedarikçiden bilgi toplarken de aynı prosedürü takip etmelisiniz. Ardından; iş akışını listeleyip sorguladığınız uygulamadaki hareket kontrolünün gerektirdiği spesifikasyon gereklerini belirlemeye çalışınız. Bu iş yapma biçimi olarak da adlandırılabilir ve ürün seçimi için kılavuzluk eder.

2. Kontrol Ünitesi kapasitesinin göz önüne alınmamış olması
Temel ihtiyaçlar ve kontrol ünitesinin temel yeteneklerinin genel olarak anlaşıldığı biliniyor olmakla beraber bazen aksi durumlar da görülmekte ihtiyaç fazlası sofistike teknolojiler içeren, bütçeyi şişiren üniteler uygulamalarda yer bulmaktadır. Başka istekleri de gözden kaçırmamak gerekir. Haberleşme altyapısı bütün uygulamaların gerektirdiği bant genişliğine sahip olmayabilir. Bunun için de eksenlere kontrol imkânı sunması yanında uzaktaki Input – Output’lara son derece kısa zamanda erişimi mümkün kılacak haberleşme için veriyolu –bus- protokollerini tercih etmeniz gerekebilir. Makina komutlarının dakikadaki ritimlerinin yüksekliği yine bunun sonucu ortaya çıkacaktır.

3. Performansı etkileyecek harici faktörlerin olabileceğini yeteri kadar önemsememek
Açık bir şekilde tespit edilmiş ihtiyaçların gerektirdiği ürünlerin seçimi, (başlangıçtaki) tamamlanmış olsa da harici faktörlerin göz önüne alınması halen önem taşır. Bunlardan en anlamlı olanı ortam sıcaklığıdır. Kısa bir bakışla; nem, korozyon, toz ve partiküllerin yoğunluğu, patlama riski bulunan ortamlar, nükleer şartlarda çalışma sayılabilir. Bu faktörlere dikkat etmek çevre şartları iyileştirilse de aynı kalsa da motorla teçhiz edilmiş cihazların yüksek kapasitede çalışmasını temin edecektir.

4. Ürün seçimini sadece tedarikçinin sundukları arasından yapmak
Her üreticinin onu diğerlerinden ayrı kılan hususiyetleri bulunmaktadır. Aynı kategorideki ürünler benzer performanslarda olmayabilir. Ürünlerin spesikasyonlarından mutlaka emin olunuz. Bunları incelerken gözönüne aldığınız sadece ‘ne’ değil ‘nasıl’ olmalıdır. Bir servo motorun ne kadar tork üretebildiği pek de fark yaratmıyor. Hız arttıkça azalan torkun sınır noktası nihayetinde nerede olacağı veya çok yavaş dönerken belirli bir torku muhafaza edip etmeyeceği daha önemlidir.

5. Elemanları sadece fiyata bakarak seçmek
Ürün fiyatına ilaveten teknik desteği de akılda tutup uygulamanız için en münasip ve elemanı seçmelisiniz. Devam eden radikal yeniliklere rağmen servo motorların yeni tasarımlar için temeldeki hedefleri; aynı gövdede daha fazla güç ya da aynı gücü daha küçük pakette sunmak şeklinde hep aynı kalmıştır. Daha az yer kaplayan komponentler, daha küçük pano ile makina fabrikada az yer işgal edecek, varış yerine kadar küçük hacmi ile taşınacaktır. Ne aldığını öğrenmek için malın teslim edilmesini bekleyen müşteri olmak yerine hesaplarınızı daha işin başında doğrudan ve dolaylı masrafları göz önüne alarak yapmalısınız. Projenizi tamamlama maliyetini irdeleyip tatmin edici performanslı, uzun ömürlü, güvenilir ürünlerin seçilmesi sizi yıllar sürecek muhtemel külfetten kurtaracaktır.

Sizin bu konuda sektöre sunmuş olduğunuz ne gibi çözümler var. Kullanıcılara ne gibi farklılıklar ve avantajlar sağlıyor, açıklar mısınız? Çözümlerinizde kullanılan teknolojilerin üstünlükleri nelerdir?
Servo sürücü çözümlerimiz; ürün geliştirme sürecinden, fiziksel üretimden, iş bitirme zamanından doğrudan tasarruflar sağlar. Operasyon esnasında az bakım gereği üretimin durmasına sebep olan olumsuzlukları bertaraf ederken,ürün kalitesi ve üretim çıktısında da gözle görülür artışlar getirir. Başlangıç ve toplamdaki düşük maliyet hedeflerini destekler. Açık kontrol standart ve programlama platformu hareket kontrolü fonksiyon blokları için zengin özellikler ve programlanabilir yeteneklerle donatılmış sürücüler tek eksen uygulamalarda PLC’yi devre dışı bırakıp düşük maliyetli otomasyon kavramına uygun çözümler sunar. IEC-6

1131-3 açık kontrol standart ve programı cihazlara gömülü gelen sürücüler ileri seviyede beceriler gerektirmeden parametrizasyon programları üzerinden programlanabilir. Bu da ürünlerinin özelliklerini konusundaki öğrenme eğrisini alçaltır. Hareket kontrolü ve sürücüler için standart profilleri tanımlayan CANopen DS 402 veya Ethernet protokolü kullanmakla; üreticiden bağımsız olarak üzerinde bunlardan biri bulunan kontrollerin komut prosedürü ile eksendeki motoru sürmek her zaman aynı olacaktır. Dinamik haberleşme protokolleri; hareket ve I / O kontrolü sırasında ortaya çıkacak riskleri azaltırken piyasaya çıkışta zamandan kazandırır.

Servo motorlarımız ile çözümlerin optimizasyonu hedeflenir. Başta gelen avantaj her uygulamaya tek motor önermek yerine herhangi bir sektördeki talebe azami adaptasyonla yaklaşacak kadar çeşitlendirilmiş standart ürün yelpazesi ile her prosesin kendine özgü ihtiyacına uygun cevap verme fırsatını hazır tutmasıdır. Motor geometrisindeki çeşitliliği bir kenarda tutarak yaygın bulunan düşük ve yüksek atalet sahibi motorlara ilave seçenekler olarak; hijyenik –aseptik ve ıslak zemin uygulamaları için wash-down, EExdIIC-ATEX sertifikalı Explosion Proof, Radiation Tolerance, Düşük Voltaj, Servo Planetary ve Transmisyon Elemanlı, Askeri standartlara uyumlu olanlar farklı uygulamaların gereklerine cevapla ideal tahrik elemanları seçimindeki zorlukları bertaraf etmek için piyasadadır.

Cycloidal ve Planetary Redüktörler; mümkün olan en hassas yoldan motorları kontrol ederken yeni nesil güç aktarım sistemlerindeki pürüzsüz hareket beklentilerine cevap verir. 

Makina Kontrol Üniteleri; daha iyi kontrol sistem talepleri, performans artırma beklentileri sınırlanmış, fiyat baskısı ile bunalmış tasarımcıların, makina ve teçhizat üreticilerinin alternatif arayışlarına sağladığı açık destekle gelmektedir. Ön planda kolay kullanım, operasyonel güvenilirlik, esnek ve açık – programlanabilir sistem mimarisi vardır. Görev tanımı ile bağlantılı olarak her zaman tempolu çalışmayı sürdürmeyi garanti eder.

Teknoloji yoğun teknik dünyasının çok hızlı değişimi entegre yeteneklerle tasarlanmış tahrik elemanlarına yönelik taleplerin her zaman olduğundan daha fazla sıklıkla tekrarlanmasını da beraberinde getirmiştir. Firmalarımız da entegre ürünlerdeki tasarım ve işletme yetenekleri ile bu yeni trendi takip ederek operasyon proseslerine uyumlu elektroniğin mekanik yönündeki vazgeçilmez ortağı dişli mekanizmaları, redüktör gibi tahrik teknolojisi elemanlarını bütünleştirerek mekatronik sistemler geliştirmektedir.

Al-Yerleştir - Pick & Place -  sistemi ile çok yüksek çalışma kapasitesinde aşağı yukarı hareket hattında ve herhangi bir açısal noktaya en yüksek hassasiyet derecesinde erişimi mümkün kılmıştır.

Eksenler                                  Rotary            Strok
Hareket Yeteneği                   Dönüş 360°  Strok Uzunluğu 40 mm
Pozisyonlama Doğruluğu     < 1`               < 0.1 mm

Gripper’ler;
Paralel-iki parmaklı, merkezi-üç parmaklı elektro-mekanik gripper’ler fonksiyonel tasarımları ile mekatronik uygulamalarına pratik faydalar sağlar.10 ms’den daha az zamanda hareket eder pürüzsüz çalışır.

Vidalayıcılar (Hopf Screwdrivers); yüksek yoğunluktaki güçleri ile el aletlerine, makinalara monte edilmektedir. Vidalama – spindle işlevlerinde modüler yapıları ile birçok konfigürasyona yatkınlığı vardır. Motorun ucundaki değil screwdriver’in ucundaki tork kontrol edilir.

Rotary Indexer Tablaları - Manipulatörler; iş parçalarının aktarma – döndürme işlevlerinde kullanıcının tercihine bağlı olarak flanşlı veya kaideli ya da şaseleri birlikte hazır paketler halinde teslim edilebilir. Rotary indexer tablalarına, takım değiştirme ünitelerine, manipülatörlere entegre edilmektedir.

Düşük maliyetli otomasyon uygulamalarına başarılı bir örnek verebilir misiniz?
Alman SPN Schwaben Präzision’un kendi bünyesinde geliştirdiği son derece dinamik çevrim kabiliyetine sahip Al ve Yerleştir (Pick & Place) Robotu ile entegre edilen benzersiz hızlı gripper’inin kullanımı CD / DVD kopyalama hattında yer bulmuştur. Haricî şartları da göz önüne alarak kazandırdığı doğrudan ve dolaylı tasarrufla kimi pahalı çözümlerin daha ekonomik maliyetli alternatifi olmasını yeniden etüd edebiliriz.
Üretim hacmi itibariyle milyonların konuşulduğu üretim hatlarında öngörülen ürün çıktısını tutturmak müşteri için önemli bir husus idi. CD / DVD’leri çok hızlı almak için açılış ve kapanış esnasında çevik bir harekete sahip, hassas çalışan bir sistem oluşturulması talebi analiz edildi.
İlk akla gelen pnömatik enerji kullanılması olmakla beraber; uzun mesafe sebebiyle cevap verme zamanı, pislik bulaşma gibi risklerden ötürü bu işe uygun olmadığı görüldü.

Pazardaki gripper’lerin büyüklüğü ve bu cesametin doğurdu kütle ataleti de uygulama için optimal bir çözümü zorlaştırıyordu. Böylece; elektromanyetik çözüm üzerine gidildi.  Bu tercihin bir başka argümanı da temiz oda (clean room) uygulama ihtiyacı ortaya çıkması ardından hijyeni muhafaza adına yapılacak masrafların büyüklüğü oldu. Yeni tasarımın unsuru akışı kesintisiz devam ettirecek merkezi üç parmaklı gripper; pivot pozisyonunu kaybetmeden iş parçasını güvenli ve hızlı aktararak çıktı hedeflerini tutturmakla müşteri memnuniyetini sağlayacaktır. Daha pahalı yatırımlara gerek kalmadan makul bütçe yeterli gelecektir.

Türkiye’deki pazarı nasıl değerlendiriyorsunuz? Sektörel sorunları ve bu sorunları aşma adına yapılması gerekenleri bizlerle paylaşır mısınız?
Bir pazarlama anekdotunu burada yeniden tekrar etmekle sorunlar ve ileriye dönük yapılabilecekleri dile ge

tirmiş olacağız. Satış temsilcisi yabancı ülkeye varışının ardından ayakkabı üreticisi firmasına gönderdiği ilk raporda “burada herkes perişan, yalınayak dolaşıyor” der. Müdürü cevap yazar. “Ayakkabı satmak için bundan iyi zemin olamaz.” Oturmuş imalâtlar mevcut olmakla birlikte elektrikli otomobiller, rüzgâr türbinleri, metro vagonlarının kapılarının açıp kapanması, robotik, nükleer, medikal, askeri, yenilenebilir enerji servo kontrollü uygulamalara henüz açıktır. Küçük, orta, büyük hangi ölçekte olursa olsun bütün firmalara parasının karşılığında en iyi değeri sunabilecek bir kaynak olarak müşterileri ile doğrudan ve devamlı bir diyalog içinde çalışan Daye’nin ürün konsepti üstünlükleri ile onların kâra ilişkin politikalarını destekler. Dış pazarların muazzam potansiyelinden daha fazla pay almada etkin lokomotif sektörlere düşük maliyetlerle faydalı ürünler geliştirmek için satın alabilirler.

Gündeminizi öğrenebilir miyiz?
Servo motor teknolojisinde işbirliği ortağımız Mavilor ile birlikte WIN Fuarı 1. Faz’da ziyaretçilerimizle buluştuk. TwinSpin Cycloidal Redüktörleri imalatçısı Spinea Yeditepe Üniversitesi’nde seminer verdi. 2. Faz’da Alman VDMA kuruluşunun Sempozyumu’nda yer aldık. Yakın gelecekte yeni bir fuar programı planımız yok. Motorların satış sonrası servis hizmetlerindeki yeteneklerimizi güçlendirmek için , İspanya’nın Barcelona kentinde katılacağımız yeni bir eğitim programı da yatırım olacaktır.

İhracat ya da ithalat çalışmalarınız konusunda okuyucularımızı bilgilendirir misiniz?
Türkiye öncelikli pazarımız olsa da geçmişten gelen memnun ve mutlu müşterilerimizin varlığı Suudi Arabistan’a ihracatımızı devam ettirecektir. http://www.haberortak.com sitesinden alıntıdır.